Bitcoin veya Ethereum gibi blok zincirlerinin düzgün çalışmasını sağlamak için eksiksiz ve verimli bir temele dayanmaları gerekir: Layer 0. Basit bir madenci ağından blok zincirler arası bir iletişim sistemine kadar bu teknoloji karmaşık görünebilir. 0 katmanının etki yarıçapını ve son gelişimlerini birlikte keşfedelim.
Layer 0 nedir?
Blok zinciri teknolojisinin temeli olan Layer (katman) 0, merkezi olmayan bir ağın düzgün çalışmasına izin veren bir dizi bileşendir. Blok zincirinin başlangıcında, Bitcoin veya Ethereum gibi ilk merkezi olmayan ağlar kendilerini basit blok zincirleri olarak sundular. Katman 0 fikri, var olmasına rağmen, ilgi eksikliği veya çözüm eksikliği nedeniyle çok nadiren bahsedildi.
Blok zincirlerinin çoğalması, merkezi olmayan finans (DeFi) uygulamalarının katlanarak benimsenmesi ve değiştirilemez tokenlerin (NFT) patlaması, 2020’den itibaren ölçeklenebilirlik ve birlikte çalışabilirlik sorunlarına yol açıyor. Katmanlar şeklinde bir blok zinciri fikri yeniden ortaya çıkıyor. Bu gelişme ile birlikte, Layer 0 dahil olmak üzere farklı blok zinciri seviyelerini doldurmaya başlayan gelişmiş çözümler ortaya çıkıyor.
Blockchain, çok katmanlı bir teknoloji
Layer 1 ve Layer 2 kavramı
Blok zincirlerden bahsederken sıklıkla “Layer 1” veya “Layer 2” terimlerini duyarız. Basitçe tanımlanacak olursa, Layer 1’ler blok zincirlerden ne daha fazla ne de daha az, yani çalışmak için başka hiçbir şeye bağlı olmayanlardır. Layer 1 blok zincirleri, işlemlerin yapılabileceği temeller ve dağıtılan uygulamalar olarak işlev görür. Ethereum ve Bitcoin, Layer 1’in en iyi bilinen iki örneğidir.
Diğer tarafta, Polygon (MATIC) veya Optimism gibi Layer 2’ler , tamamen ana blok zincirlerine bağlı ağlardır. Onu boşaltmayı ve böylece kullanılabilirliğini artırmayı mümkün kılarlar. Bu protokoller mimarilerinde çok spesifik olabilir. Bu, ölçeklenebilirlik, anonimlik ve hatta modülerlik gibi çok çeşitli sorunları çözmelerine olanak tanır.
Bir piramit mimarisi
Blok zinciri teknolojisi aslında 1. ve 2. katman arasındaki ilişkiden de anlaşılacağı gibi bir piramit şeklindedir. Katman 2’ler ana blok zincirine oturur ve bağlıdır, bunun tersi doğru değildir. Bir blok zincirinin mimarisini bir besin zincirinin mimarisiyle karşılaştırabiliriz.
Bu piramitte, tamamen aşağıdaki katlara bağlı olan birkaç kat veya blok zinciri durumunda katmanlar buluyoruz. Tersine, yukarıdakiler alt seviyelerin düzgün çalışması için gerekli değildir. Besin zinciri gibi, tüm piramidin çöktüğü bir taban vardır. Blok zincirleri bağlamında bu zemin Layer 0 olarak adlandırılır.
Layer 0, blok zincirinin temelleri
Tüm blok zincirleri için ortak bir temel
Tamamen biçimsel bir bakış açısından, Layer 0, tüm blok zincirleri için ortak bir temeldir. Bir blok zincirinin işlevselliğini sürdürmek ve ademi merkeziyetçiliğini korumak için bir bileşenler ağıdır. Tüm sunucuları, düğümleri, kullanıcıları ve hatta İnternet’i içerir.
Proof-of-work (PoW) blok zincirleri için madenci ağı da piramidin tabanına dahil edilmiştir. Bu resmi tanımla, her blok zincirinin kendi 0 katmanı vardır ve bunun üzerinde tüm ağ uygulamalarının ve işlemlerinin barındırıldığı katman 1’i buluruz.
Gelişmiş Layer 0 protokolleri
Ancak, Layer 0’dan bahsettiğimizde, genellikle bu tür katmanların yapımında uzmanlaşmış protokollere atıfta bulunuruz. Aslında, ölçeklenebilirlik daha yüksek seviyeler, Layer 2 veya 3 oluşturularak çözülebilse de, birlikte çalışabilirlik bu seviyelerde çözülmesi çok karmaşık bir problemdir.
Bazı blok zincirleri arasında köprüler olmasına rağmen, bunlar karmaşıktır ve operasyonları sınırlıdır. Bu nedenle geliştiriciler, birkaç blok zinciri tarafından kullanılabilen gelişmiş Layer 0 tasarımına baktılar. Bu Layer 0, genellikle aynı tabanı kullanan tüm protokoller arasında bir iletişim sistemi içerir.
Birlikte çalışabilirliğin ötesinde, bu Layer 0 protokolleri, geliştirme kitleri (SDK’ler) sayesinde basitleştirilmiş bir blok zinciri oluşturulmasını da sağlayabilir. BNB Chain bunun mükemmel bir örneğidir, Cosmos (ATOM) blok zincirinin arkasındaki ekip tarafından geliştirilen Cosmos SDK kullanılarak oluşturulmuştur.
Bu gelişmiş Layer 0 protokollerinin nasıl çalıştığını daha iyi anlamak için ekosistemini bir köyle karşılaştırabiliriz. Bu, internet olmadan dünyadan kopuk bir sistem. Bu nedenle, temelleri katman 1 blok zincirleri olacak belirli sayıda ev hayal edebiliriz. Bu temeller üzerine oturma odası gibi 1. katman işlemlerinin depolandığı çok amaçlı açık odaların bulunduğu evler inşa edilmiştir. Ev ayrıca , belirli kullanım için duvarlarla ayrılmış odalara veya kapılarla ayrılmış katman 2’ye, yalnızca mutfak gibi belirli görevleri yerine getirmek için kullanılan köprülere ev sahipliği yapar.
Evler arasında iletişim kurmak için birkaç seçenek var. İlk evden çıkmak ve dışarıdan diğerine gitmek. Bu hazırlık gerektirmez, ancak yavaş ve zahmetlidir. İkincisi, toprağı bir iletişim aracı olarak kullanır. Çok doğrudan olma avantajına sahiptir ve yüzeyde neler olduğuna bağlı değildir. Tek sorun, önceden ayarlanması gerektiğidir. Bu tam olarak gelişmiş Layer 0 çözümlerinin doldurmaya çalıştığı boşluktur.
Bu çözümler, birlikte çalışabilirlik veya fikir birliği yöntemi veya bilgi depolama gibi belirli işlevlerin paylaşılması gibi belirli avantajlardan yararlanmak isteyen herhangi bir blok zincirine izin veren bir araç kiti olarak sunulur.
Layer 0 protokollerinin bazı örnekleri
Gelişmiş Layer 0’ın sunduğu avantajlar çeşitlidir ve sonuç olarak çözümler çoktur. Cosmos, Polkadot (DOT) veya Avalanche (AVAX) gibi en iyi bilinenler dikkat çekse de, Arweave (AR) gibi bazıları benzersizdir ve belirli bir ihtiyacı karşılar.
Cosmos, en değerli Layer 0 çözümü
Cosmos geliştirme ekibi, yazının yazıldığı sırada yaratılan yaklaşık 150 milyar dolarlık değerle piyasadaki en değerli 0 katmanının arkasında yer alıyor. Bu, her şeyden önce modülerliği ve birlikte çalışabilirliği savunur. En büyük iki katılımcısı olan Ignite ve Interchain Foundation arasındaki işbirliğinden doğan bir üçlü çözüm :
1. “Tendermint Core ”: bir konsensüs algoritması ve bir eşler arası iletişim çözümünden oluşan açık kaynaklı blok zinciri geliştirme platformu;
2. “Blok Zincirleri Arası İletişim” (IBC) : birkaç uyumlu blok zinciri arasında finansal olsun ya da olmasın veri alışverişi çözümü. Dileyen her ağ arasında doğrudan iletişim kanalları şeklinde gelir;
3. “Cosmos SDK”: Tedermint Core kullanılarak basit bir blok zinciri oluşturulmasına izin veren ve IBC ile uyumlu geliştirme kiti.
Bu üç bileşeni kullanan Cosmos, kendisini “Blockchains İnterneti” olarak tanıtıyor. Özellikle modülerlik politikası nedeniyle kitlesel olarak benimsenmesi, her bir blok zincirinin güvenliğini kontrol etmesine izin verir.
İşte Cosmos çözümlerine dayalı en önde gelen blok zincirlerinden bazıları: BNB Chain, Terra, Cronos, THORChain, Osmosis.
Polkadot, güvenlik odaklı bir Layer 0
Cosmos’tan farklı olarak Polkadot, modülerliğe değil güvenliğe odaklanır. Vizyonları taban tabana zıt olsa da, özellikle çözümlerinin yapısında benzerlikler var.
Cosmos gibi, bir geliştirme kiti, “ Substrate” ve bir iletişim çözümü olan “Cross-chain Message Passing ” (XCMP) var. Bununla birlikte, ağdaki her blok zinciri (veya parachain), “Relay zinciri ” adı verilen bir ana blok zincirinin güvenliğine bağlıdır.
Polkadot’un 0 katmanı çok daha kısıtlayıcıdır, ancak daha küçük blok zincirlerinin yalnızca kullanımı kolay bir geliştirme kiti, bir iletişim sistemi değil, aynı zamanda piyasadaki en değerli 10. kripto para birimi tarafından sağlanan bir güvenlik garantisi içeren bir temelden faydalanmasına izin verir.
Bu yazı itibariyle, Polkadot’ta aşağıdakiler de dahil olmak üzere yalnızca birkaç parachain konuşlandırıldı: Astar, Moonbeam, Clover Finance, Acala, Centrifuge.
Avalanche benzersiz bir mimari
Avalanche tarafından sunulan Layer 0 çözümü, güvenlik ve genişleme anlayışında benzersizdir. Cosmos ve Polkadot’tan farklı olarak mimarisi, birincil ağ adı verilen ve her şeyi denetleyen Layer 1 blok zincirine sahip bir şelale olarak inşa edilmiştir. Ondan farklı kullanımlara sahip üç blok zinciri ortaya çıkar. Bunlardan biri, “platform zinciri”, “alt ağlar” adı verilen yeni özel blok zincirlerin oluşturulmasına izin verir. Tüm bu farklı blok zincirler, Avalanche’ın 0 katmanı kullanılarak oluşturulmuştur.
Bu katman 0, Cosmos veya Polkadot’tan çok daha fazla serbesttir. Blok zincirler arasındaki uyumluluğu garanti etmek için belirli parametrelere uyulması gerekse de, geliştiricilerin konu özelleştirme olduğunda hala seçme şansı var. Özel zincirler, mutabakat yöntemini kullanmalıdır, ancak kendi doğrulayıcı kümeleri veya ana zincirinki arasında seçim yapabilirler. Bu özel güvenlik noktasında, geliştiriciler bu nedenle Cosmos yöntemi ile Polkadot yöntemi arasında seçim yapma hakkına sahiptir.
Yerel tokenin rolleri açısından, Avalanche’ın 0 katmanı Polkadot’unkine benzer. Aslında, AVAX , yönetim ve ücretlerin ödenmesi için tüm blok zincirlerinde ve alt ağlarda kullanılır.
Arweave, Solana’nın depolama sistemi
Arweave, ilk üçünden çok özel ve farklı bir çözüm. Başlangıçta, bu iş kanıtı blok zinciri, bir Layer 0 protokolü olmak amacıyla oluşturulmamıştır. Filecoin gibi, Arweave de bilginin merkezi olmayan depolanmasına izin veren bir blok zinciridir. Bu çözüm, depolamanın doğası gereği benzerlerinden sıyrılıyor. Gerçekten de, Arweave’de depolanan her şey ömür boyudur ve yalnızca ağdaki çoğunluğu kabul ederse silinebilir.
Bu, Arweave’i bir blok zincirinin tüm geçmişini kurtarmak için mükemmel bir aday yaptı. Blok zinciri tam hızda çalışırken yılda yaklaşık 4 petabaytlık (4.000.000 GB) veri üreten Solana (SOL), mükemmel bir adaydır. Uzun vadeli ademi merkeziyetçiliğin yalnızca doğrulayıcılar aracılığıyla garanti edilebileceğini hayal etmek zor.
Sonuç olarak, Solana işlemlerinin Arweave üzerinde kalıcı olarak depolanmasını sağlayan bir köprü olan SOLAR köprüsü, 2020 yılında geliştirilmeye başlandı. Bu teknoloji ile işlemler, onaylandıktan birkaç dakika sonra merkezi olmayan bir ağda saklanabiliyor. Bu çözüm, Arweave’in Solana’nın 0 katmanının ayrılmaz bir parçası olmasını sağlar.
